Siódmy cel: Pomnik Czterech Poetów Legionistów

Powązki Wojskowe to wyjątkowa nekropolia, która przybliża staranie 200 lat polskich starań o niepodległość.

Jednym z monumentów na Cmentarzu Wojskowym Powązki jest Pomnik Czterech Poetów Legionistów. W zbiorowej mogile spoczęły prochy czterech żołnierzy poetów. Walczyli oni w II Brygadzie Legionistów dowodzonej przez płk. Józefa Hallera. Monument znany jest także pod nazwą Pomnika Kaniowszczyków. Ma to związek z bitwą pod Kaniowem, stoczoną przez II Brygadę z wojskami niemieckimi 11 maja 1918 roku. Doszło do niej w wyniku podpisania przez państwa centralne traktatów brzeskich z Rosją bolszewicką i Ukraińską Republiką Ludową, które kwestionowały polskie dążenia do niepodległości. Na znak protestu podlegająca dowództwu austriackiemu II Brygada przekroczyła linię frontu pod Rarańczą i przyłączyła się do II Korpusu Polskiego. Został on rozbity przez Niemców w bitwie kaniowskiej. Większość żołnierzy dostała się do niewoli niemieckiej.

Por. J. Mączka

Ppłk Bogusław Szul-Skjoldkrona  (1895-1920)
Oficer 3. Pułku Piechoty Brygady Legionów Polskich, II Korpusu Polskiego i armii gen. Hallera. Zginął w wyprawie na Kijów. Zasłynął jako „pieśniarz czynu Legionów”.

Kpt. Rudolf Brandys (1895-1918)
Oficer 2. Pułku Piechoty Legionów Polskich, a następnie 14. Pułku Piechoty II Korpusu Polskiego. Podczas bitwy kaniowskiej został ciężko ranny, a następnie dobity bagnetami przez niemieckich żołnierzy.

Por. Józef Mączka (1988-1918)

Oficer 2. Szwadronu Ułanów II Brygady Legionów Polskich. Zmarł na cholerę. Ideę legionową przekazał w poezjach pt. Starym Szlakiem. Na wigilię skomponował kolędę dla Komendy Legionów pt. W dzień Bożego Narodzenia.

Mjr Władysław Gniady (1888-1918)
Szef sztabu II Brygady Legionów. Zmarł na zapalenie płuc w Warszawie. Opracował plan przejścia przez front pod Rarańczą.

Szósty cel: Brama Straceń Cytadeli Warszawskiej

Cytadela Aleksandrowska, zwana od lat międzywojennych Warszawską, jest symbolem klęski i wieloletniej dominacji caratu nad Polakami. Zbudowana po stłumieniu powstania listopadowego przez władze rosyjskie w latach 1832-1834, miała utrzymać w posłuszeństwie buntownicze miasto. Według mnie jest to miejsce, którego poznanie zajmuje trochę czasu, ale zapewnia niezapomniane uczucie ducha patriotyzmu.

Na wschodnim stoku twierdzy, od strony Wisły, wykonywano wyroki śmierci. Stała tam szubienica, której szczątki zostały wmurowane w obelisk przy Bramie Straceń. Przechodzili przez nią skazańcy- więźniowie polityczni.  Brama straceń była nazywana wówczas Iwanowską, dla upamiętnienia feldmarszałka Iwana Paskiewicza, księcia warszawskiego- pacyfikatora Powstania Listopadowego.

Ciała straceńców były chowane bezpośrednio na stoku twierdzy w najgłębszej tajemnicy pod osłoną nocy. W latach 1932-1933 z inicjatywy Koła Warszawskiego Stowarzyszenia Byłych Więźniów Politycznych wschodni stok Cytadeli został przekształcony w symboliczny cmentarz. Ustawiono tam 152 krzyże i 7 macew (żydowskie stele nagrobne). Ponadto w Bramę Straceń wmurowano tablice z nazwiskami ofiar. Wymieniono tu m.in.: Romualda Traugutta, Rafała Krajewskiego, Jana Jeziorańskiego i Romana Żulińskiego. Cmentarz został odnowiony w 1952 roku po zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Na Cytadeli ostatnia egzekucja odbyła się 18 lipca 1931 roku. Wtedy za szpiegostwo na rzecz Sowietów rozstrzelano mjr. Piotra Demkowskiego.